UPSC नागरी सेवा परीक्षेतील Paper B – इंग्रजी हा केवळ एक पात्रताधारक पेपर असला तरी, मुख्य परीक्षेतील यशासाठी तो अत्यंत महत्त्वाचा टप्पा आहे. 300 गुणांचा हा अनिवार्य पेपर अंतिम गुणवत्ता यादीत समाविष्ट नसला तरी, यात उत्तीर्ण होणे अनिवार्य आहे; अन्यथा तुमचे इतर पेपर तपासलेही जात नाहीत!
या लेखात आपण Paper B च्या अभ्यासक्रमापासून ते गुणदान पद्धती आणि तयारीच्या टिप्सपर्यंत सर्व काही जाणून घेऊ, जेणेकरून तुम्हाला या पेपरमध्ये सहज यश मिळवता येईल.
पेपर B – इंग्रजी ची मूलभूत माहिती
- प्रकार: अनिवार्य
- गुण: 300
- गुण मिळवण्यासाठी किमान आवश्यकता: 75 ते 90 गुण (तपासणीनुसार थोडा फरक पडतो)
- कालावधी: 3 तास
- माध्यम: फक्त इंग्रजी
UPSC Paper B English Syllabus
Paper B चा उद्देश उमेदवाराचे मूलभूत इंग्रजी भाषेचे ज्ञान – व्याकरण, वाचन समज, लेखन शैली आणि अभिव्यक्ती तपासणे हा आहे. अभ्यासक्रमात खालील गोष्टी येतात:
- निबंध लेखन
- दिलेल्या विषयावर 600–800 शब्दांत निबंध लिहावा लागतो.
- विषय सामान्यज्ञानाशी संबंधित, सामाजिक, राजकीय किंवा तात्कालिक घडामोडींवर आधारित असतो.
- वाचन समज
- एक मोठा परिच्छेद देण्यात येतो आणि त्यावर आधारित प्रश्न विचारले जातात.
- तुमची आकलनशक्ती, विश्लेषण क्षमता आणि निष्कर्षापर्यंत पोहोचण्याची क्षमता तपासली जाते.
- सार लेखन
- 400-500 शब्दांचा एक परिच्छेद देऊन त्याचा 1/3 शब्दांत अचूक सारांश लिहावा लागतो.
- शब्दमर्यादा पाळणे आणि मूळ अर्थ व महत्त्वाचे मुद्दे टिकवून सारांश लिहिणे आवश्यक असते.
- व्याकरण व शब्दसंपदा
- Active-Passive voice
- Direct-Indirect speech
- Fill in the blanks
- Sentence correction
- Synonyms & Antonyms
- या भागात मूलभूत व्याकरणाचे नियम आणि शब्दसंपदेची तपासणी केली जाते.
गुणदान पद्धत
| भाग/प्रश्नांचा प्रकार | अंदाजे गुण |
| निबंध लेखन | 100–120 |
| वाचन समज | 60–80 |
| सार लेखन | 60–80 |
| व्याकरण/शब्दसंपदा | 40–60 |
टीप: यामध्ये दरवर्षी थोडाफार फरक असू शकतो.
पेपर B चं महत्त्व का?
हा पेपर केवळ पात्रताधारक असला तरी त्याचे महत्त्व अनमोल आहे. जर यात तुम्ही उत्तीर्ण झाला नाहीत, तर मुख्य परीक्षेतील तुमचे इतर उत्कृष्ट गुणही निरुपयोगी ठरतील. अनेक उमेदवार, केवळ इंग्रजीच्या कमतरतेमुळे या टप्प्यात अपयशी ठरतात.
शिवाय, इंग्रजीवरील प्रभुत्व तुम्हाला निबंध आणि सामान्य अध्ययन यांसारख्या इतर मुख्य परीक्षांच्या पेपरमध्येही उत्तम गुण मिळवण्यास मदत करते, कारण या पेपरमध्येही प्रभावी इंग्रजी लेखनशैली आवश्यक असते. त्यामुळे याकडे दुर्लक्ष न करता समर्पित तयारी गरजेची आहे.
तयारीसाठी टिप्स
- दररोज इंग्रजी वाचन करा: वर्तमानपत्रे (विशेषतः संपादकीय लेख), मासिके, आणि विविध विषयांवरील निबंध नियमितपणे वाचा. यामुळे तुमची आकलनशक्ती आणि शब्दसंपदा वाढेल.
- निबंध लिहिण्याचा सराव करा: UPSC च्या जुन्या प्रश्नपत्रिकांमधील विषय निवडून 600-800 शब्दांचे निबंध लिहिण्याचा नियमित सराव करा. वेळेचे बंधन पाळा.
- Precis आणि Comprehension चा नियमित सराव करा: जुन्या प्रश्नपत्रिकांमधील उतारे घेऊन Precis लिहिण्याचा आणि Comprehension वरील प्रश्नांची उत्तरे देण्याचा सराव करा. वेळेत योग्य सारांश लिहिणे आणि प्रश्नांची अचूक उत्तरे देणे महत्त्वाचे आहे.
- Grammar वर विशेष लक्ष द्या: व्याकरणाचे मूलभूत नियम स्पष्ट ठेवा. Active-Passive, Direct-Indirect, Sentence correction यांवर सराव करा.
- शब्दसंपदा वाढवा: रोज नवीन 5-10 इंग्रजी शब्द शिका, त्यांचे अर्थ समजून घ्या आणि वाक्यात वापरण्याचा सराव करा.
- मॉक टेस्टचा सराव करा: वेळेचे व्यवस्थापन शिकण्यासाठी आणि परीक्षेच्या वातावरणाशी जुळवून घेण्यासाठी नियमितपणे मॉक टेस्ट सोडवा.
सामान्य चुका टाळा
अनेकदा उमेदवार या पेपरकडे दुर्लक्ष करतात, जे सर्वात मोठी चूक आहे. यात कमीत कमी गुण मिळवून उत्तीर्ण होण्याचा विचार ठेवणे धोकादायक ठरू शकते. पुरेसा सराव न करणे, विशेषतः Precis Writing आणि Essay मध्ये, ही देखील एक सामान्य चूक आहे. व्याकरण आणि शब्दसंग्रहाकडे दुर्लक्ष केल्यास अनावश्यक गुण गमावले जातात. तसेच, अनेकदा उमेदवार अवाजवी किंवा खूप क्लिष्ट इंग्रजी वापरण्याचा प्रयत्न करतात, ज्यामुळे चुका होण्याची शक्यता वाढते. साधी, सोपी आणि अचूक भाषा वापरण्यावर भर द्या.
उपयुक्त पुस्तके, नियतकालिके आणि वर्तमानपत्रे
पुस्तके
- High School English Grammar and Composition (by Wren and Martin): व्याकरणाच्या मूलभूत संकल्पना स्पष्ट करण्यासाठी हे एक उत्कृष्ट पुस्तक आहे.
- Objective General English (by S.P. Bakshi or R.S. Aggarwal): हे पुस्तक व्याकरण, शब्दसंग्रह आणि विविध वस्तुनिष्ठ प्रश्नांच्या सरावासाठी उपयुक्त आहे.
- Word Power Made Easy (by Norman Lewis): शब्दसंपदा वाढवण्यासाठी अत्यंत प्रभावी पुस्तक.
- Any good book on Essay Writing for Competitive Exams: निबंधाची रचना, विषय निवड आणि लेखन शैलीसाठी मदत करेल.
- UPSC Previous Year Question Papers (English Compulsory): मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिकांमधून प्रत्येक भागाचा सराव करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
नियतकालिके
- Yojana आणि Kurukshetra: सरकारी योजना, सामाजिक-आर्थिक विषय आणि ग्रामीण विकासावरील लेख वाचण्यासाठी उपयुक्त, ज्यामुळे निबंधासाठी चांगला डेटा मिळतो.
- Economic and Political Weekly (EPW): सखोल विश्लेषण आणि गंभीर विचारशैली विकसित करण्यासाठी.
- Down to Earth: पर्यावरण आणि विज्ञान-तंत्रज्ञान संबंधित लेख वाचण्यासाठी.
वर्तमानपत्रे
- The Hindu / The Indian Express: दररोज संपादकीय (Editorials) आणि महत्त्वाचे राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय बातम्यांचे सखोल वाचन करा. यामुळे तुमची आकलनशक्ती, शब्दसंग्रह आणि विचार मांडण्याची क्षमता वाढेल.
सामान्य गैरसमज
- “हा फक्त Qualifying पेपर आहे, त्यामुळे जास्त अभ्यास करण्याची गरज नाही.”
- वास्तव: जरी हा पात्रताधारक असला तरी, यात उत्तीर्ण होणे अनिवार्य आहे. अनेक उमेदवार याकडे दुर्लक्ष करतात आणि अंतिम टप्प्यात बाहेर पडतात. त्यामुळे किमान आवश्यक गुण मिळवण्यासाठी तरी गांभीर्याने तयारी करणे आवश्यक आहे.
- “मी इंग्रजी माध्यमाचा विद्यार्थी आहे, मला याची तयारी करण्याची गरज नाही.”
- वास्तव: इंग्रजी माध्यमातील विद्यार्थ्यांकडूनही चुका होण्याची शक्यता असते, विशेषतः व्याकरण आणि Precis Writing मध्ये. चांगल्या गुणांसाठी सातत्यपूर्ण सराव महत्त्वाचा आहे. UPSC ला साधी, स्पष्ट आणि अचूक भाषा अपेक्षित असते, क्लिष्ट किंवा अलंकारिक नाही.
- “केवळ व्याकरण शिकल्याने काम होईल.”
- वास्तव: व्याकरण महत्त्वाचे आहे, पण निबंध, कॉम्प्रिहेन्शन आणि Precis Writing साठी नियमित लेखन सराव, वाचन आणि अभिव्यक्ती कौशल्ये विकसित करणे तितकेच महत्त्वाचे आहे.
थोडक्यात, UPSC मुख्य परीक्षेतील Paper B – English हा केवळ एक पात्रताधारक पेपर नसून, तुमच्या एकूण यशासाठी एक महत्त्वाची पायरी आहे. याकडे गांभीर्याने लक्ष देऊन, सातत्यपूर्ण सराव, योग्य मार्गदर्शन आणि नियमित लेखन सरावाने तुम्ही यात सहज बाजी मारू शकता. इंग्रजीला अडथळा न मानता, तुमच्या यशाचे माध्यम बनवा. तुमच्या भावी वाटचालीस मनःपूर्वक शुभेच्छा!
Also Read –
MPSC भूगोल अभ्यासक्रम – सविस्तर माहिती (MPSC Geography Syllabus – Prelims & Mains)
UPSC CSAT – Logical Reasoning : How to Prepare for UPSC General Studies Paper 2?
UPSC Prelims GS paper 1 Syllabus – History
वैदिक संस्कृती MPSC Notes : ऋग्वैदिक आणि उत्तर वैदिक काळाचे विश्लेषण (इ.स.पूर्व 1500 – इ.स. 600)
भारत: भौगोलिक विस्तार, राज्ये, सीमा – UPSC / MPSC Notes in Marathi
FAQs
UPSC मुख्य परीक्षा Paper B (इंग्रजी) मध्ये किती गुण आवश्यक आहेत?
या पेपरमध्ये उत्तीर्ण होण्यासाठी साधारणपणे 25% गुण, म्हणजे 300 पैकी 75 गुण मिळवणे आवश्यक आहे. (प्रत्येक वर्षी किंचित फरक असू शकतो.)
या पेपरचे गुण अंतिम गुणवत्तेत धरले जातात का?
नाही, हा पेपर केवळ Qualifying (पात्रताधारक) स्वरूपाचा आहे. याचे गुण अंतिम गुणवत्ता यादी (Final Merit List) तयार करताना विचारात घेतले जात नाहीत. पण यात उत्तीर्ण होणे अनिवार्य आहे.
For Latest Updates about UPSC visit –
Discover more from पाटी पेन्सिल - Pati Pencil
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
