MPSC UPSC Previous Years Questions – वैदिक संस्कृती: मागील वर्षांचे प्रश्न (MCQ & Mains)

स्पर्धा परीक्षांच्या तयारीमध्ये मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिकांचे विश्लेषण करणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. वैदिक संस्कृती हा भारतीय इतिहासातील एक कळीचा घटक असून, UPSC, MPSC, SSC, रेल्वे आणि विविध राज्य सेवा आयोगाच्या परीक्षांमध्ये यावर अनेक प्रश्न विचारले जातात. या ब्लॉग पोस्टमध्ये आपण वैदिक काळावरील अशाच निवडक बहुपर्यायी (MCQ) आणि दीर्घोत्तरी (Mains) प्रश्नांचा सखोल अभ्यास करणार आहोत, ज्यामुळे तुम्हाला परीक्षेच्या स्वरूपाची कल्पना येईल आणि तुमचा अभ्यास अधिक प्रभावी होईल.

MPSC UPSC Previous Years Questions – वैदिक संस्कृती : बहुपर्यायी प्रश्न (MCQ)

१. ‘सत्यमेव जयते’ हे भारताचे राष्ट्रीय ब्रीदवाक्य कोणत्या उपनिषदातून घेतले आहे? (UPSC 2014)

अ) कठोपनिषद
ब) छांदोग्य उपनिषद
क) ऐतरेय उपनिषद
ड) मुंडक उपनिषद

२. खालीलपैकी कोणत्या वेदांमध्ये जादूटोणा आणि मंत्रांचे वर्णन आहे? (UPSC 1999)

अ) सामवेद
ब) यजुर्वेद
क) ऋग्वेद
ड) अथर्ववेद

३. ऋग्वेदात एकूण किती सूक्ते आहेत? (TNPSC 2025)

अ) १०२८
ब) २०१७
क) १८१०
ड) १५४९

४. ऋग्वैदिक काळात व्यापारासाठी वापरले जाणारे चलनाचे एकक कोणते होते? (TNPSC 2025)

अ) निष्क
ब) रुपया
क) पगोडा
ड) नाणे

५. वैदिक काळात ‘संग्रहीता’ या शब्दाचा अर्थ काय होता? (TNPSC 2025)

अ) मुख्य महसूल संग्राहक
ब) वन अधिकारी
क) खजिनदार
ड) मुख्य लेखापाल

६. खालीलपैकी कोणता वेद हा सर्वात प्राचीन आहे? (Railway 2025)

अ) सामवेद
ब) अथर्ववेद
क) यजुर्वेद
ड) ऋग्वेद

७. प्रारंभिक वैदिक काळात कोणत्या पिकाची प्रामुख्याने लागवड केली जात होती? (SSC)

अ) गहू
ब) तांदूळ
क) जव
ड) डाळी

८. ऋग्वैदिक आर्य आणि सिंधू संस्कृतीतील लोकांच्या संस्कृतीमधील फरकासंदर्भात, खालीलपैकी कोणते विधान/विधाने योग्य आहे/आहेत? (UPSC 2017)

१. ऋग्वैदिक आर्य चिलखत आणि शिरस्त्राणांचा वापर करत होते, तर सिंधू संस्कृतीतील लोकांमध्ये त्यांच्या वापराचा कोणताही पुरावा आढळत नाही.
२. ऋग्वैदिक आर्य सोने, चांदी आणि तांब्याचा वापर करत होते, तर सिंधू संस्कृतीतील लोकांना फक्त तांबे आणि कांस्य माहित होते.
३. ऋग्वैदिक आर्यांनी पाळीव घोड्याचा वापर केला होता, तर सिंधू संस्कृतीतील लोकांमध्ये घोड्यांचा वापर झाल्याचा कोणताही पुरावा नाही.

खालील कोड वापरून योग्य उत्तर निवडा:

अ) १ आणि २
ब) २ आणि ३
क) १ आणि ३
ड) १, २ आणि ३

९. वैदिक काळातील लोकांना यापैकी कोणत्या पिकाचे ज्ञान नव्हते? (MPSC 2025)

अ) जव
ब) गहू
क) तांदूळ
ड) तंबाखू

१०. उत्तर वैदिक काळातील वेदविरोधी आणि ब्राह्मणविरोधी धर्मगुरू कोणत्या नावाने ओळखले जात होते? (MPSC 2025)

अ) यजमान
ब) श्रमण
क) अथर्वन
ड) श्रेष्ठिन्

११. ‘अघन्या’ (Aghanya) या शब्दाचा उल्लेख ऋग्वेदात कोणासाठी करण्यात आला आहे? (UPSC)

अ) ब्राह्मण
ब) राजा
क) गाई
ड) स्त्रिया

१२. ऋग्वैदिक काळात स्त्रियां संदर्भात खालीलपैकी कोणते विधान योग्य नाही? (Staff Selection Commission)

अ) त्यांना सभा आणि समित्यांमध्ये भाग घेण्याची परवानगी होती.
ब) अपला, लोपामुद्रा, विश्वावरा या महिला कवयित्री होत्या.
क) बालविवाह सर्रास प्रचलित होता.
ड) सामाजिक भेद कमी होते आणि लवचिक होते.

१३. नंतरच्या वैदिक काळात, ‘बली’ (Bali) हा शब्द कशासाठी दर्शविला गेला? (State PSC)

अ) त्याग
ब) शक्तिशाली जमीनदार
क) महसूल
ड) कर

१४. वैदिक काळात, ‘गविष्टी’ (Gavishthi) या शब्दाचा संदर्भ कशाशी होता? (MPSC)

अ) पवित्र गाय
ब) पावसासाठी प्रार्थना
क) कापणीचा सण
ड) गायींसाठी युद्ध

१५. ‘पुरुषा सुक्त’ (Purusha Sukta) कोणत्या वेदात नमूद केले आहे? (State PSC)

अ) सामवेद
ब) यजुर्वेद
क) अथर्ववेद
ड) ऋग्वेद

MPSC UPSC Previous Years Questions – वैदिक संस्कृती : दीर्घोत्तरी प्रश्न (Mains)

१. वैदिक समाजाची आणि धर्माची प्रमुख वैशिष्ट्ये कोणती होती? तुम्हाला वाटते की त्यापैकी काही वैशिष्ट्ये अजूनही भारतीय समाजात प्रचलित आहेत का? (UPSC Mains)

२. ऋग्वैदिक लोकांच्या भौगोलिक क्षेत्राचे वर्णन करा. त्यांना समुद्राची माहिती होती का? (UPSC Mains 1985)

३. प्रारंभिक वैदिक काळातील राजकीय व्यवस्थेतील लोकशाही घटकांवर लघु निबंध लिहा. (UPSC Mains 1986)

४. सिंधू संस्कृती (हडप्पा) आणि प्रारंभिक वैदिक लोकांच्या आर्थिक, सामाजिक आणि धार्मिक जीवनाची तुलना करा आणि सिंधू आणि प्रारंभिक वैदिक संस्कृतींच्या सापेक्ष कालक्रमानुसार चर्चा करा. (UPSC Mains 1987)

५. ऋग्वैदिक समाजातील स्त्रियांच्या स्थानावर लघु निबंध लिहा. (UPSC Mains 1988)

६. वैदिक काळातील धार्मिक कल्पना आणि विधींच्या विकासाची थोडक्यात चर्चा करा. सिंधू संस्कृतीच्या धर्माशी त्यांचे काही साम्य दिसून येते का? (UPSC Mains 1989)

७. उत्तर वैदिक काळात सामाजिक व्यवस्थेच्या निर्मितीवर लघु निबंध लिहा. (UPSC Mains 1990)

८. प्रारंभिक वैदिक आणि उत्तर वैदिक संस्कृतींमधील बदल आणि सातत्याचे घटक सांगा. (UPSC Mains 1993)

९. उत्तर वैदिक आर्यांच्या सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीचे थोडक्यात वर्णन करा. त्यांच्या राजकीय आणि आर्थिक जीवनात लोखंडाने कोणती भूमिका बजावली? (UPSC Mains 1998)

१०. ऋग्वैदिक ते उत्तर-वैदिक काळात वर्णव्यवस्थेच्या परिवर्तनाने स्त्रियांच्या स्थितीवर कसा परिणाम केला हे तपासा. (UPSC Mains 2019)

११. उत्तर वैदिक काळ धार्मिक क्रांतीचे युग होते का? सहमत असल्यास चर्चा करा. (MPSC Mains – 250 शब्द)

१२. ऋग्वेदात उल्लेखलेल्या धर्माचे स्वरूप आणि देवांचे वर्गीकरण यावर प्रकाश टाका. (UPSC Mains 2020)

१३. ऋग्वैदिक काळापासून उत्तर वैदिक काळापर्यंत राज्य संस्था आणि करप्रणालीच्या उत्क्रांतीची चर्चा करा. (UPSC Mains 2024)

१४. उत्तर वैदिक काळात उदयास आलेल्या महाजनपदांचे महत्त्व स्पष्ट करा. (MPSC Mains)

१५. सभा आणि समिती या ऋग्वैदिक संस्थांचे महत्त्व स्पष्ट करा. उत्तर वैदिक काळात त्यांचे स्थान कसे बदलले? (State PSC Mains)

या प्रश्नांच्या अभ्यासातून तुम्हाला वैदिक काळातील समाजव्यवस्था, अर्थव्यवस्था, धर्म आणि राजकीय घडामोडींचे महत्त्व समजले असेल. तसेच, प्रश्नांचे स्वरूप कसे असते आणि कोणत्या पैलूंवर अधिक लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे, याचाही तुम्हाला अंदाज आला असेल. मागील वर्षांच्या प्रश्नांचा सखोल अभ्यास हा तुमच्या यशाचा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

Also Read –

वैदिक संस्कृती MPSC Notes : ऋग्वैदिक आणि उत्तर वैदिक काळाचे विश्लेषण (इ.स.पूर्व 1500 – इ.स. 600)

MPSC/UPSC साठी उत्तर आणि निबंध लेखन: संपूर्ण मार्गदर्शन

MPSC / UPSC मुलाखत तयारी : संभाव्य प्रश्न, टिप्स आणि मानसिक तयारीसाठी – 7 महत्वपूर्ण पॉइंट्स

सिंधू संस्कृती : MPSC/UPSC मागील वर्षांचे प्रश्न आणि उत्तरे

MPSC History Notes Lesson 1 – सिंधू संस्कृती: प्रमुख स्थळे, त्यांची वैशिष्ट्ये, नगररचना, सामाजिक-आर्थिक जीवन

For Latest MPSC / UPSC visit –

https://upsconline.nic.in

https://mpsc.gov.in/home